Port Ellen
Port Ellen is sinds de sluiting van de distilleerderij uitgegroeid tot een absolute cult-merk. De oude bottelingen zijn vandaag de dag felbegeerde verzamelobjecten.
Port Ellen Achtergrond
Port Ellen is zonder twijfel een van de meest gewilde verzamelwhisky's van Schotland. De in 1983 gesloten Islay-distilleerderij heeft inmiddels cultstatus verworven. De overgebleven bottelingen zijn voor de meeste fijnproevers onbetaalbaar en ze behalen op veilingen recordprijzen. In 2017 zorgde Diageo, het bedrijf achter Port Ellen, Lagavulin en Caol Ila, voor opschudding met de aankondiging om Port Ellen opnieuw te openen. Whisky-fans wereldwijd volgen nu de ontwikkeling van het herstelproces van de cultdistilleerderij. 2024 zou het jaar moeten zijn waarin de whiskyproductie naar verwachting weer wordt hervat.
Huisstijl
Bij al de hype rondom Port Ellen rijst voor veel whiskyvrienden natuurlijk de vraag: Hoe smaakt een Port Ellen? Men zou kunnen zeggen dat Port Ellen neigt naar een mix van de typische Islay-stijl en Talisker van het Isle of Skye. Port Ellen heeft een peperige noot met een typisch rokerig-zoutachtig aroma. Vaak draagt de single malt aroma's van limoen en vergelijkbare citrusnoten. Het maritieme karakter van Port Ellen is kenmerkend. De textuur van de whisky is olieachtig en zwaar en doet aromatisch vaak denken aan teer.
Productie
Vroeger werd in Port Ellen een rokerige drank gedistilleerd op vier koperen distilleerketels. In zijn beste jaren produceerde de distilleerderij jaarlijks ongeveer 1,7 miljoen liter alcohol. De grote mouterij, die in 1973 op het terrein werd gebouwd, voorziet nog steeds de meeste distilleerderijen op Islay van gerookte mout. Het landschap in Port Ellen wordt duidelijk gedomineerd door de enorme Port Ellen mouterij. Tussen de mouterij en de oude pakhuizen verrijzen momenteel de nieuwe distilleerderijgebouwen – in tegenstelling tot Brora was hier geen apparatuur of gebouwen meer aanwezig die geschikt waren voor de distillatie-installatie. Er zullen twee distilleerketels met Shell and Tube-condensatoren komen, die worden vervaardigd volgens een tekening van de originele distilleerketels. Daarnaast zal er een ander, kleiner paar ketels zijn dat voor experimentele doeleinden zal worden gebruikt. Ongeveer 800.000 liter jaarlijkse capaciteit is gepland.
Geschiedenis
De Port Ellen Whisky Distilleerderij werd opgericht in 1825 en in 1836 overgenomen door John Ramsey. Ramsey was een vooruitziende zakenman en bracht vermoedelijk veel technische en ook commerciële innovaties naar Islay. Volgens de legende heeft John Ramsey Robert Stein en Aeneas Coffey uitgenodigd naar Port Ellen. Daar zouden de toen nieuwe distillatiemethoden worden uitgeprobeerd. Robert Stein had de Patent Still ontwikkeld, een continue distillatiemethode. Aeneas Coffey heeft deze later verder ontwikkeld tot de Coffey Still.
Ook het gebruik van de Spirit Safes, die later wettelijk verplicht werden, werd waarschijnlijk voor het eerst in de distilleerderij Port Ellen toegepast. Ramsey toonde commerciële vooruitziendheid door de Amerikaanse handel vanaf het begin te stimuleren. De whisky werd rechtstreeks van de distilleerderij naar de VS verscheept.
In 1920 verkochten afstammelingen van Ramsey Port Ellen aan John Dewar & Sons. Maar het economische succes bleef in het begin van de 20e eeuw uit. Daarom bleef de distilleerderij lange tijd gesloten. Pas in 1967 werd er weer whisky geproduceerd in Port Ellen. De distilleerderij werd tijdens de bloeiperiode gerenoveerd en het aantal distillatieketels werd van twee naar vier uitgebreid. Maar het geluk was de distilleerderij niet goed gezind. Als gevolg van de whiskycrisis in de jaren '80 werd Port Ellen in 1983 gesloten en werden grote delen van de distilleerderij gedemonteerd.
In Port Ellen zou, volgens de kennis van toen, nooit meer whisky gedistilleerd worden. Zo ontwikkelde Port Ellen zich tot een echte cultwhisky. De bottelingen van de distilleerderij werden snel populair in zowel de fijnproever- als verzamelaarskringen. Al snel behaalden oudere Port Ellen-bottelingen horrende prijzen op veilingen. De angst om de laatste originele bottelingen van de distilleerderij te verliezen, houdt tot op de dag van vandaag aan. De voorraden zijn beperkt en de voorraad slinkt met elke release. De aanhoudende, hoge (en zelfs stijgende) populariteit van Islay verlicht het aanbod op dit punt niet bepaald. Port Ellen is nu al de zeldzaamste whisky van alle Islay Malts.
Diageo begon in 1995 met het op de markt brengen van Single Malts uit onbekende en deels gesloten distilleerderijen onder het label The Rare Malts. Geen enkele distilleerderij zou twee jaar achtereenvolgens worden uitgebracht, om het aanbod interessant te houden. In 1998 verscheen in deze serie een 20-jarige Port Ellen en in 2000 een 22-jarige whisky. De vraag naar de flessen was toen al hoog. Vervolgens verschenen er veel gelimiteerde uitgaven – de recentste uitgaven kwamen op de markt in de Prima & Ultima Collection van Diageo.
In oktober 2017 kwam Diageo naar buiten met plannen om Port Ellen opnieuw te openen. Na de bouwvergunning in december 2019 begonnen snel de sloop- en graafwerkzaamheden en medio 2022 waren er al nieuwe stills geïnstalleerd in de overdekte distilleerderij. In 2024 zou de distilleerderij weer whisky moeten produceren. In hoeverre de nieuwe distilleerderij echter kan aansluiten bij het succes van de vroegere Port Ellen-whiskys, moet de tijd leren.
