Whisky zonder Rook
Ontdek hier Whiskys die geen gebruik maken van getorfd gerstenmout, waardoor ze vrij zijn van de typische rokerige aroma's. In plaats daarvan bieden ze een breed scala aan aroma's, van frisse, fruitige tonen tot rijke, kruidige en zoete smaakprofielen. Ideaal voor fijnproevers die de voorkeur geven aan een subtiele whisky-smaak of de delicate nuances van de verschillende whiskyregio's en -stijlen willen verkennen.
Achtergrond bij Whisky zonder Rook
Het gebruik van turf als brandstof heeft vooral in Ierland en Schotland een lange traditie. Vermoedelijk werd tot de industrialisatie en de brede verspreiding van kolen voornamelijk turf gebruikt om warmte te genereren. Zo maakten ook de whisky-distilleerders gebruik van het overvloedig beschikbare brandmateriaal dat ze uit de hoogvenen konden steken. Het gerst dat voor de productie van whisky wordt gebruikt, werd zo boven turfvuurtjes gedroogd. Door de verbranding van turf kwamen intense aroma's vrij die zich op de gerst neerlegden. Deze resistente verbindingen zijn zeer aromatisch, waardoor ze ook na het gehele productieproces, zelfs na jarenlange rijping in vaten, nog sensorisch waarneembaar zijn. We kennen dit effect uit het dagelijks leven van barbecuefeesten of lange avonden bij het kampvuur. De volgende dag ruiken haren en kleding nog steeds sterk naar rook. Niet voor elke whisky-liefhebber zijn deze rokerige aroma's aangenaam. Gelukkig werd door de verspreiding van kolen in de 19e eeuw de mogelijkheid gecreëerd om de gerst zonder de verbranding van turf te drogen. Zo ontstonden de niet-rokerige whisky's. Vooral Ierland concentreerde zich op deze productiemethode, waardoor er tot op de dag van vandaag, met enkele uitzonderingen, nauwelijks rokerige of geturfde Ierse Whiskeys zijn. Ook in Amerika wordt er vrijwel nooit met turf gewerkt. Daarom bent u bij Bourbon en Whiskey uit de VS ook aan de veilige kant als u geen rook in whisky lekker vindt. Aangezien rokerige whisky met turf, in het Engels "Peat", wordt gemaakt, moeten liefhebbers van niet-rokerige whisky's letten op de aanduidingen "peated" of "heavily peated" en deze vermijden. In Schotland moeten liefhebbers van rookvrije whisky het eiland Islay met zijn kenmerkende merken zoals Ardbeg, Lagavulin en Laphroaig vermijden. We raden aan om een kijkje te nemen naar de Speyside-whiskys. Want in de Speyside vindt u een grote selectie bijzonder milde whisky's. Ook hier zijn er inmiddels een paar rokerige vertegenwoordigers, maar de meerderheid is eerder fruitig, bloemig en niet-rokerig. Hetzelfde kan gezegd worden over de Lowland-whisky, waarbij de aroma's hier momenteel massaal uitbreiden en er in de toekomst ook een paar rokerige vertegenwoordigers bij zullen komen. De Schotse Highland-whiskys zijn daarentegen meestal niet rokerig en als ze dat zijn, dan slechts licht getorfd, maar hebben meestal een pittiger en krachtiger aroma-profiel.
Rook is bij whisky niet altijd gelijk aan rook. Bij de niet-rokerige whisky's concentreren we ons op whisky's die niet over turfvuurt gedroogd zijn. Dit betekent echter niet dat u niet het een of ander rookaroma in deze whisky's kunt vinden. Want de waargenomen aroma's in whisky zijn zeer subjectief. De kruidigheid van rogge, bij Rye Whiskey bijvoorbeeld, of de vatkruidigheid van sommige sherryvaten kunnen ook associaties met rook oproepen. Intens eikenaroma, dat vooral bij oudgerijpte whisky's naar voren komt, wordt ook vaak met rook in verband gebracht. Wie dus op zoek is naar bijzonder milde whisky zonder rookaroma's, zou zich moeten richten op jonge tot middeloude whisky's tot 15 jaar. Een hoge kans op succes heeft u bij whisky uit het bourbonvat, eventueel met een finish in andere vattypen. Volle rijpingen in sherry- of wijnvaten kunnen al te krachtig en mogelijk rokerig zijn.
Huisstijl
Wie smaakt niet rokerige whisky? Deze vraag is moeilijk te beantwoorden, want veel whisky's en whiskey-soorten hebben geen turfrook. Afhankelijk van het gebruikte graan en de rijping in vaten, zijn er de meest uiteenlopende aroma's te vinden in ongeturfde whisky's. Veelvuldige fruittonen, zoete aroma's zoals vanille, karamel of honing, maar ook specerijen en nootachtige-houten tonen zijn vaak te vinden in niet-rokerige whisky's.
Productie
Hoe wordt whisky zonder rook geproduceerd? Zoals eerder aangegeven, beperken we ons in dit artikel bij de definitie van "rook in whisky" tot "veengrondrook in whisky". De waarneming van verschillende aroma's is immers zeer individueel. Het is dan ook onmogelijk om elke liefhebber te garanderen dat hij of zij nooit aan rook zal denken tijdens het genieten van een whisky. Over de productie van Single Malt Whisky en andere whiskysoorten hebben we al uitgebreide teksten voor u voorbereid. Wat de verschillende whiskies zonder rook gemeen hebben, is dat ze uit granen worden gedistilleerd. Bij Single Malt moet de gerst bijvoorbeeld eerst worden gemout. Dit betekent dat het eerst wordt gestimuleerd om te kiemen door het in warm water te weken. Door het kiemen zet de gerst de aanwezige zetmeel om in suiker. Deze suiker kan later door het gebruik van gist tot alcohol worden vergist. Deze productiestap is bepalend voor het rookgehalte van de latere whisky. Bij het drogen van het jonge mout wordt er gekozen tussen uitsluitend drogen met hete lucht en kolen of drogen met veenrook. Dit proces noemt men darren. Hoe langer het mout boven veenrook wordt gedroogd, hoe rokeriger de latere whisky smaakt. Dit proces kan variëren van enkele uren tot vele dagen. Als er echter ook geen veen wordt gebruikt tijdens het darren, zal de latere distillaat niet rokerig zijn en eerder zoet-fruitig tot bloemig smaken.
Het karakter van de drank wordt bepaald door de manier van mouten, vergisten en distilleren. Distilleerderijen die al sinds jaar en dag met niet-rokerige drank werken, zijn in Schotland bijvoorbeeld Glengoyne, Glenmorangie en Auchentoshan. In Ierland is het gebruik van turf tegenwoordig extreem ongebruikelijk. Slechts de Connemara Single Malt is zeer rokerig. Alle andere Ierse whiskeys zijn ongetorfd, waardoor ze onder andere de reputatie hebben bijzonder mild te zijn. Ook in Amerika en Canada wordt, vanwege het ontbreken van natuurlijke turfvoorraden, traditioneel geen turf gebruikt. Over het algemeen wordt in de VS minder met gemoute gerst gewerkt, maar meer met graansoorten zoals maïs, tarwe en rogge. De gemoute gerst dient hier meestal alleen als bron voor belangrijke enzymen die essentieel zijn bij het mouten en de fermentatie.
Whisky zonder Rook in de test
Wie geen rook in whisky mag, is bij Ierse whiskey bijzonder goed aufgehangen. De progressieve West Cork Distillery produceert uitstekende Ierse single malt whiskey zonder turfrook voor een geweldige prijs-kwaliteitverhouding. Proef met de West Cork 7 Jaar een lichte, doordrinkbare Ierse whiskey, of verken met de West Cork Small Batch Rum Cask de exotisch-fruitige kant van de distilleerderij.
In Schotland is de selectie van niet-rokerige whisky's even groot. In de Speyside zijn talloze distilleerderijen te vinden die niet met turf werken. Glenallachie heeft met hun Glenallachie 12 jaar bijvoorbeeld een mooie niet-rokerige single malt in het assortiment.
Wie het bijzonder licht en fruitig wil, kan kiezen voor de klassieker, de Glenmorangie 12 Jaar.
Wie iemand in de Aziatische regio op zoek is naar een exotisch-fruitige vertegenwoordiger zonder rokerige aroma's, zal hij bij Kavalan zijn gading vinden. De Kavalan Podium vertegenwoordigt bijvoorbeeld het aroma-profiel goed met mango, honing en fijne kokosnoten.
Geschiedenis
De geschiedenis van whisky gaat vermoedelijk terug tot de 5e eeuw. Het is zeer waarschijnlijk dat de kunst van het distilleren vanuit de Arabische wereld door monniken naar Ierland is gebracht. Van daaruit verspreidde het zich over Europa. De eerste schriftelijke bronnen vinden we in Ierland in de 14e eeuw met het "Red Book of Ossory". Tot het begin van de 19e eeuw waren er echter geen duidelijke regels of een uniforme vatrijping. Met grote waarschijnlijkheid smaakten de meeste whisky's tot dat moment rokerig. Vooral in Ierland en Schotland was en is turf tot op de dag van vandaag een populair verwarmingsmateriaal. Pas met de zich uitbreidende industrialisatie en de aanleg van het spoorwegnet werd kolen wijdverbreid beschikbaar. De malt whisky distilleerderijen konden nu niet-rokerige whisky produceren en zo de algemene smaak van die tijd volgen. De malt whisky's uit die tijd waren zwaar, rokerig en vaak eerder ontoegankelijk voor de meer lichte, milde smaak van de fijnproevers. Door de introductie van continue distillatie halverwege de 19e eeuw kon de Blended Scotch Whisky zich ontwikkelen en wereldwijd grote successen vieren. Veel van deze whisky's mengden ofwel niet-rokerige Grain Whisky met een klein deel rokerige malt whisky's, of concentreerden zich volledig op een niet-rokerig karakter. Nadat de Ierse whiskey-industrie tot halverwege de 20e eeuw bijna van de internationale radar was verdwenen, vierden de Ieren met Jameson als merk weer successen. Jameson werd zo het symbool van de Ierse Whiskeys, die vanaf dat moment de reputatie had van niet-rokerige, milde en bijzonder zachte whiskey. In de jaren '60 en '70 vond ook de single malt langzaam weer zijn weg terug naar de aandacht van de fijnproevers. Glenfiddich bracht als eerste Scotch whisky distilleerderij een single malt op de markt, die werd gedomineerd door de blended Scotch whisky. Andere distilleerderijen zoals Macallan en The Glenlivet volgden al snel, allemaal met een niet-rokerig profiel. Met het succes van de single malt veranderde langzaam ook de smaak van de fijnproevers. In de vroege jaren '90 begonnen enkele whisky-fans de voorkeur te geven aan zwaar rokerige distilleerderijen zoals Lagavulin, niet in de laatste plaats door de slimme marketinginzet van Diageo's Classic Malts Selection. Hetzelfde geldt voor de klassieker van het Isle of Skye Talisker, die vandaag de dag een wereldwijde aanhang heeft. Dat de torfrauch tegenwoordig in de mode is, blijkt uit de talrijke nieuwbouw van distilleerderijen met de focus op rokerige whisky's. De jonge Ardnahoe Distillery op het torfrauch-eiland Islay en de aanstaande heropening van de Port Ellen Distillery op Islay wijzen de weg. Ook de tweede distilleerderij op het eiland Arran, waar uitsluitend rokerige single malt geproduceerd zal worden, spreekt boekdelen. Aan het eind van de dag is en blijft whisky echter een kwestie van smaak. Fijnproevers die geen rokerige aroma's in whisky waarderen, hoeven zich daar niet voor te schamen. Het is tenslotte de diversiteit die onze geliefde drank zo bijzonder maakt. Het is mooi dat iedereen zijn eigen voorkeuren heeft! Veel plezier met ontdekken en genieten!
