Speyside Whisky
De Speyside is een deelgebied van de Schotse Highlands en misschien wel de beroemdste whisky-regio ter wereld. Veel van de bekendste single malt Scotch whisky's zoals Glenfiddich, Macallan en Glenlivet komen uit de Speyside. Whisky's uit deze regio zijn doorgaans niet-rokerig en men zegt dat ze een bijzonder fruitig en licht bloemig karakter hebben. Onze geheime tip uit de Speyside: de single malts van GlenAllachie!
Speyside Whisky Achtergrond
De Speyside is het hart van de Schotse whiskyproductie en de onbetwiste beroemdste whiskyregio, niet alleen van Schotland, maar van de hele wereld: nergens anders vindt men zo'n dichtheid aan beroemde whisky-distilleerderijen, waarvan de namen het hart van kenners en liefhebbers over de hele wereld sneller doen kloppen!
De naam van deze regio is afgeleid van de Spey-rivier, die vanuit zijn oorsprong in het Loch Spey over goed 170 km naar het noordoosten stroomt, om bij het kleine plaatsje Kingston, ongeveer 12 km ten oosten van Elgin, in de Moray Firth uit te monden. De naar hem vernoemde regio in het noordoosten van Schotland beslaat een ongeveer driehoekig gebied van de voormalige graafschappen Morayshire en Banffshire, waar 57 whiskydistilleerderijen zijn gevestigd, waarvan momenteel nog 46 operationeel zijn. De zuidpunt wordt gevormd door de distilleerderij Braes of Glenlivet, de noordzijde van deze driehoek grenst aan de Moray Firth en wordt begrensd door de distilleerderijen Benromach in het westen en Macduff in het oosten.
Stijl
De „Speyside“ of „Strathspey“ is dus geen uniforme regio in geografische of administratieve zin, maar eerder de benaming voor een gebied waarvan de whisky's zich kenmerken door een aantal gemeenschappelijke eigenschappen: ze zijn over het algemeen van een lichter karakter en betoveren met rijke florale aroma's. Speyside-whisky's scoren niet met kracht en extreme smaken, maar met een verfijnd en gelaagd lichaam, elegantie en perfecte balans! Het is dan ook geen wonder dat deze whisky's tot de best verkochte ter wereld behoren, omdat ze ook toegankelijk zijn voor nieuwkomers in de whiskywereld, die eerder de vlucht zouden nemen voor zwaar geturfde en rokerige whisky's.
Productie
De meeste distilleerderijen in de Speyside zijn ontstaan in de omgeving van Elgin en Rothes in het noordelijke deel van de Speyside, en het kleine dorpje Dufftown is zelfs de thuisbasis van negen distilleerderijen, waarvan de bekendste, Glenfiddich en Mortlach, tot op de dag van vandaag tot de beroemdste whisky-distilleerderijen ter wereld behoren. Slechts een beetje noordelijker sluiten de distilleerderijen Aberlour, Macallan en Benrinnes zich aan, om maar een paar te noemen.
Enkele van de bekendste distilleerderijen van de Speyside worden, samen met de grootste kuiperij van de regio, ontsloten door de beroemde „Malt Whisky Trail“. Deze route omvat de distilleerderijen Benromach, Cardhu, Dallas Dhu, Glenfiddich, Glen Grant, The Glenlivet, Glen Moray en Strathisla. Hoewel er ook buiten deze tour verschillende distilleerderijen in de Speyside te bezoeken zijn, biedt de Malt Whisky Trail een grandioos inzicht in de beroemdste whiskyregio ter wereld!
Geschiedenis
In dit gebied, dat met een oppervlakte van ongeveer 2.000 km² niet eens de grootte van het Saarland heeft, staan de belangrijkste grondstoffen voor de whiskyproductie in de beste kwaliteit ter beschikking: gerst en schoon water. Al vroeg werd hier daarom whisky gestookt, uiteraard nog zonder staatslicentie in illegale distilleerderijen. Dat zou pas in 1823 veranderen, toen op aandringen van hertog Alexander Gordon, hoofd van de machtige Speyside-clan der Gordons en als peer van Groot-Brittannië een van de invloedrijkste politici van het land, de regering in Londen in de beroemde Excise Act de distillatie van whisky legaliseerde. Voorwaarde was slechts dat voor 10 pond sterling een licentie werd aangeschaft en per gallon whisky een heffing van 2 shilling en 3 pence werd betaald. Deze wet vormde de basis voor de Schotse whiskyindustrie, zoals we die vandaag de dag kennen.
Als eerste besloot een zekere George Smith in 1824 om de toen nog vrij gewaagde stap te zetten, uit een eerdere 'farm distillery' genaamd 'Upper Drummin' aan de oever van de Livet-rivier, een zijrivier van de Spey-rivier, een officieel gelicentieerde whiskydistilleerderij te maken. Daarmee oogstte hij aanvankelijk niet alleen bijval, maar werd hij door de talrijke stokerijen in de omgeving zo aangevallen, dat hij alleen nog met twee pistolen gewapend het huis verliet. - Zijn whisky daarentegen werd snel zo beroemd, dat hij met de productie nauwelijks nog kon bijbenen en andere stokerijen ook probeerden hun distilleerderijen te legaliseren. Binnen slechts 10 jaar ontstond er een hele reeks whiskydistilleerderijen in dezelfde omgeving, waarvan niet weinigen probeerden te profiteren van de roem van Glenlivet door de naam van hun eigen whisky een 'Glenlivet' toe te voegen, zoals bijvoorbeeld Glen Moray-Glenlivet.
Aangezien niet al deze whisky's voldeden aan de hoge standaard die de klanten met de originele Glenlivet associeerden, voelde de zoon van George Smith, John Gordon Smith, zich in 1884 genoodzaakt om de naam „Glenlivet“ wettelijk te beschermen. Sindsdien moeten alle andere distilleerderijen, als ze deze prestigieuze naam willen gebruiken, deze met een koppelteken toevoegen. Tegelijkertijd mag alleen de originele Glenlivet zich „The Glenlivet“ noemen.
Het aantal distilleerderijen in de Speyside groeide jaar na jaar. Alleen in het laatste decennium van de 19e eeuw werden hier niet minder dan 21 distilleerderijen opgericht, die vooral profiteerden van de bloei van de export naar de VS. Deze ontwikkeling werd echter vrij drastisch onderbroken door de droogleggingswetten in de inmiddels belangrijkste afzetmarkt Amerika, wat een hele reeks Schotse distilleerderijen de das omdeed. Vooral de distilleerderijen in het westen van Schotland, in de regio's Campbeltown, Islay en de Westelijke Hooglanden, werden bijzonder hard getroffen. Naast definitieve sluitingen en ontmantelingen werden er steeds weer distilleerderijen 'in de mottenballen' gelegd, om pas jaren later onder nieuwe leiding weer te worden geopend. Bijna elke distilleerderij heeft, met heel weinig uitzonderingen, een wisseling van eigenaar meegemaakt, en ook de recentere geschiedenis is niet vrij van bedrijfsbeëindigingen, faillissementen en frequente eigendomsovergangen.
Zelfs de renaissance van de single malt whisky's, die in 1963 door Glenfiddich werd ingeluid, leidde niet onmiddellijk tot een consolidatie van de situatie in de Speyside en de rest van Schotland. Integendeel, er vonden nog frequentere eigendomsovergangen plaats, nadat internationale grootbedrijven de single malt whisky als een zakelijke kans ontdekten. Het gevolg was en is een concentratie van de whisky-industrie in enkele handen, wat uiteraard niet alleen als een nadeel moet worden gezien: verschillende distilleerderijen sloten zich samen of werden vaak overgenomen door buitenlandse investeerders, waardoor vandaag de dag een aanzienlijk deel van de Speyside-distilleerderijen (net als alle andere distilleerderijen in Schotland) uiteindelijk in buitenlandse handen is gekomen. Voorop staan hier bedrijven zoals de Franse drankenreus Pernod Ricard of de Japanse Suntory-groep, waarbij uiteraard het Britse Diageo-concern als grootste producent van gedistilleerde dranken ter wereld ook in de Speyside een belangrijke rol speelt. Het aantal tot op heden zelfstandige distilleerderijen in de Speyside is gering, de beroemdste is Glenfiddich, die tot op heden in handen is van de oprichtersfamilie.
De bedrijven pompten enorme sommen kapitaal in de vaak renovatiebehoevende whisky-distilleerderijen, en dat veel van deze ooit kleine distilleerderijen vandaag de dag bezoekerscentra en enorme opslagruimtes kunnen veroorloven, is uiteindelijk de verdienste van deze investeerders. Deze laten wijs de leiding van de distilleerderijen over aan erkende vakmensen, aan wie zij eerder ongekende middelen toevertrouwden om te investeren in kostbare productiefaciliteiten, dure vaten en steeds groeiende opslagruimtes, zodat kenners, verzamelaars en liefhebbers over de hele wereld keer op keer kunnen genieten van nieuwe gelimiteerde uitgaven en steeds oudere zeldzaamheden.
